راهنمای خرید کنتاکتور + معرفی نکات مهم برای خرید کنتاکتور

کنتاکتور یکی از پر کاربرد ترین و مهم ترین قطعات الکتریکی است که برای قطع و وصل جریان برق در سیستم های سنگین و بزرگ (توان بالا) مانند موتورهای الکتریکی، هیترها، سیستم های روشنایی صنعتی و… به کار می‌رود. انتخاب و خرید کنتاکتور مناسب نه تنها به افزایش بهره‌وری و ایمنی سیستم کمک می‌کند، بلکه موجب کاهش هزینه‌های نگهداری و افزایش طول عمر تجهیزات می‌گردد. به همین دلیل در این مقاله قصد داریم تا فاکتورهایی را معرفی کنید که در هنگام خرید کنتاکتور مناسب باید آن ها را در نظر بگیرید. اما پیش از پرداختن به نکات، با این کلید الکتریکی بیش‌تر آشنا خواهیم شد.

 

کنتاکتور چیست؟

همانطور که در ابتدا نیز اشاره کردیم، کنتاکتور یک کلید الکترکیی است که برای قطع و وصل مدارهای قدرت و فرمان استفاده می‌شود. وظیفه اصلی آن‌ها فراهم‌سازی یک رابط امن و سریع برای کنترل تجهیزات پرمصرف است، با توان بالا است. کنتاکتورها انواع مختلفی دارند. از کنتاکتور ۹ آمپر گرفته تا کنتاکتورهای 800 آمپر که هر کدام موارد مختلف صنعتی و برای کاربردهای گوناگون مورد استفاده قرار می گیرند.

نحوه کارکرد کنتاکتور به این صورت است که با دریافت سیگنال ولتاژی از مدار فرمان، بوبین (سیم‌پیچ) کنتاکتور برقدار می‌شود و هسته بوبین خاصیت مغناطیسی پیدا می‌کند. این میدان مغناطیسی باعث حرکت تیغه‌ها یا کنتاکت‌های متحرک می‌شود که کنتاکت‌های باز را می‌بندد و کنتاکت‌های بسته را باز می‌کند. وقتی سیگنال فرمان قطع شود، فنر تیغه‌ها را به حالت اولیه باز می‌گرداند و مدار قطع می‌شود. به این ترتیب، کنتاکتور عمل قطع و وصل جریان برق را انجام می‌دهد.

برخلاف کلیدهای ساده، کنتاکتورها می‌توانند از راه دور و به‌صورت خودکار توسط سیگنال‌های کنترلی کنترل شوند

 

 

انتخاب و خرید کنتاکتور مناسب

برای انتخاب و خرید کنتاکتوری که برای یک موتور الکتریکی یا کابردی خاص مناسب ترین گزینه باشد، باید نکاتی را در نظر گرفت که شامل نوع بار، جریان مصرفی و چرخه ی کاری موتور، تعداد و نوع کنتاکت های کمکی، برند کنتاکتور و میزان جریانی که موتور می‌کشد، می باشد. در ادامه به معرفی مهم ترین فاکتورهایی خواهیم پرداخت که هنگام خرید کنتاکتور باید در نظر بگیرید.

 

 

۱- جریان نامی، اولین فاکتور کلیدی

یکی از اساسی‌ترین مشخصه‌هایی که در زمان خرید کنتاکتور باید به آن توجه شود، جریان نامی یا جریان کاری مورد نیاز مدار است. این عدد معمولاً بر حسب آمپر (A) بیان می‌شود و باید متناسب با بار الکتریکی مدار انتخاب گردد. اگر کنتاکتوری با جریان نامی کمتر از نیاز انتخاب شود، خطر سوختن یا از کار افتادن سریع کلید یا آسیب دیدن مدار و تجهیزات الکتریکی وجود دارد. همچنین باید توجه داشته باشید که کنتاکتورهای با جریان نامی بالاتر از نیاز، گرچه ایمن‌تر هستند، اما هزینه بالاتری دارند و ممکن است فضای بیشتری اشغال کنند.

نزدیک ترین کنتاکتور به جریان مدار شما، کنتاکتور مناسب برای کار شماست. البته باید توجه داشته باشید که جریان کنتاکتور باید از جریان بدست آمده شما بزرگتر یا مساوی باشد. در واقع توان نامی کنتاکتور باید بیشتر از مداری باشد که به آن متصل است.

برای درک بهتر از تفاوت جریان کنتاکتور ها می توانید مشخصات دو کنتاکتور زیر را با هم مقایسه کنید:

کنتاکتور ۱۲ آمپر هیوندای
کنتاکتور ۱۳۰ آمپر هیوندای

 

 

۲- ولتاژ بوبین؛ دومین فاکتور مهم در خرید کنتاکتور

کنتاکتورها با بوبین‌هایی با ولتاژهای مختلف طراحی می‌شوند. ولتاژ بوبین معمولاً بین ۲۴ ولت تا ۲۲۰ ولت AC/DC است و باید با سیستم کنترلی سازگار باشد. در سیستم‌های اتوماسیون با PLC، معمولاً از کنتاکتورهای با بوبین ۲۴ ولت DC استفاده می‌شود. همچنین در سیستم‌های ساده‌تر یا دستی، بوبین ۲۲۰ ولت AC کاربرد بیشتری دارد. انتخاب صحیح ولتاژ، از آسیب به مدار جلوگیری می‌کند.

اگر ولتاژ بوبین کنتاکتور خریداری شده، کمتر از ولتاژ فرمان مدار مد نظر شما باشد، می‌تواند به ایجاد قوس الکتریکی و خرابی بوبین کنتاکتور منجر شود. همچنین اگر برعکس این مورد اتفاق بیفتد، یعنی ولتاژ بوبین بیش از ولتاژ مدار باشد، عدم عملکرد صحیح کنتاکتور را در پی خواهد داشت.

 

 

۳- نوع کنتاکتور

بار متصل‌شده به کنتاکتور تعیین می‌کند که کدام کلاس و مدل برای شما مناسب است. نوع بار مشخص می‌کند که کنتاکتور باید از چه کلاس کاری (AC1، AC3، DC1 و…) پیروی کند. در واقع مشخص می شود که نوع بار کنتاکتور برای کنتاکتور سه فاز مناسب است یا کنتاکتور تک فاز. برای دستگاه هایی با توان بالا مانند پمپ‌ها و کمپرسورها کلاس AC3 پیشنهاد می‌شود و برای تجهیزات روشنایی و گرمایشی صنعتی کلاس AC1 مناسب تر از بقیه کلاس های کنتاکتور است.

انتخاب اشتباه کلاس کنتاکتور باعث فرسایش سریع کنتاکت‌ها و کاهش طول عمر دستگاه می‌شود.

 

 

۴- تعداد کنتاکت های کمکی

کنتاکت‌های کمکی برای اطلاع از وضعیت روشن یا خاموش بودن کنتاکتور استفاده می‌شوند و در مدار فرمان یا کنترل منطقی به کار می‌روند. در واقع کنتاکت کمکی یا تیغه کمکی، قطعه‌ای جداگانه است که روی کنتاکتور یا برخی کلیدهای دارای قابلیت نصب کنتاکت کمکی متصل می‌شود و قابلیت‌های تجهیز را افزایش می‌دهد. کنتاکت های کمکی در کنتاکتور معمولاً به صورت باز (NO) و بسته (NC) هستند. این کنتاکت‌ها لزوماً برای جریان مشابه کنتاکت‌های اصلی رتبه‌بندی نمی‌شوند، و مدل‌های خاصی حتی از تأخیر زمانی نیز استفاده می‌کنند. کنتاکت‌های کمکی بین مدارها و کنتاکتورها برای عملکردهای مختلف استفاده می‌شوند.

در سیستم‌های پیچیده، ممکن است نیاز به چندین کنتاکت کمکی برای هماهنگی با تایمرها، PLC و چراغ‌های سیگنال وجود داشته باشد. بنابر این باید در هنگام خرید کنتاکتور به تعداد کنتاکت های کمکی آن توجه داشته باشید. باید توجه داشته باشید که از کنتاکت کمکی برای اتصال چند کنتاکتور به صورت سری یا موازی و همچنین برای ایجاد عملکردهای خودنگهدار در مدارهای فرمان استفاده می‌شود.

 

 

۵- انتخاب اندازه صحیح کنتاکتور

هنگامی که صحبت از اندازه ی کنتاکتور در هنگام خرید این دستگاه به میان می آید، مهم است که نه تنها به نوع موتور، بلکه به کاربرد آن نیز توجه شود. برای مثال یک موتور الکتریکی که کاربرد خاصی دارد ممکن است برای کارکرد صحیح به دو کنتاکتور مختلف نیاز داشته باشد. از آنجایی که امروزه نام گذاری کنتاکتورها بر اساس آمپر آن ها رایج است، خوب است بدانید که هرچه آمپر دستگاه بیش‌تر باشد، ابعاد آن نیز بزرگ تر خواهد بود. برای مثال کنتاکتور 150 آمپر هیوندای ابعاد بزرگ تری نسبت به کنتاکتور 9 آمپر هیوندای دارد.

استفاده از کنتاکتور با اندازه نامناسب، طول عمر کنتاکتور را کاهش می‌دهد، بنابراین انتخاب کنتاکتوری با اندازه مناسب بسیار مهم است. همچنین به طور کلی، هرچه دستگاه بیشتر روشن و خاموش شود، باید کنتاکتور بزرگتری انتخاب شود.

 

 

۶- شرایط محیطی در انتخاب کنتاکتور مناسب

در نظر داشته باشید که اگر قصد دارید تا کنتاکتور را در محیطی با شرایط دمایی خاص مورد استفاده قرار دهید، اطمنیان حاصل کنید که در برابر عوامل محیطی مقاوم و پایدار باشد. انتخاب یک کنتاکتور با کیفیت و استاندارد به تضمین عملکرد آن در شرایط خاص کمک می‌کند. عموماً کنتاکتورها دارای استاندادرهای خاصی مانند استاندارد IEC هستند. استانداردهای IEC با استفاده از دسته بندی‌ها یا کدهای استفاده، با تعریف ویژگی‌های الکتریکی هر یک، به تعیین نوع کنتاکتور مورد استفاده کمک می‌کنند.

 

 

۷- برند و کیفیت ساخت کنتاکتور

کیفیت ساخت و اعتبار برند تولیدکننده کنتاکتور نقش مستقیم در عملکرد و طول عمر دستگاه دارد که باید در هنگام خرید کنتاکتور به آن توجه شود. امروزه برندهای معتبری از این دستگاه در بازار موجود هستند. مانند کنتاکتور هیوندای، کنتاکتور اشنایدر، کنتاکتور زیمنس و… که هر کدام کیفیت های متفاوتی دارند. البته ناگفته نماند که کیفیت هریک از کنتاکتورهای گفته شده نسبت به برندهای دیگر موجود در بازار، بالاتر است اما عمده تفاوت آن ها در قمیت کنتاکتور است. بنابراین در هنگام خرید کنتاکتور ارزان قیمت یا پیشرفته ابتدایی ترین مورد در نظر گرفتن بودجه است.

 

بیش‌تر بخوانید: کلید محافظ جان چیست؟ بررسی کامل کلید RCCB و انواع آن

 

تفاوت کنتاکتور و رله

گرچه رله ها و کنتاکتورها عملکردی شبیه به یکدیگر دارند، اما تفاوت هایی نیز دارند که مهم‌ترین تفاوت های آن ها شامل موارد زیر است:

۱- ظرفیت بار: کنتاکتورها برای مدیریت کاربردهای سوئیچینگ با توان بسیار بالاتر نسبت به رله‌های کنترل طراحی و ساخته شده‌اند. رله‌ها معمولاً برای استفاده با بارهایی در حدود ۵ آمپر تا ۱۵ آمپر در نظر گرفته شده‌اند و اغلب برای جریان ۱۰ آمپر یا کمتر طراحی شده‌اند.

۲- استانداردهای کنتاکت: کنتاکتورها تقریباً همیشه در پیکربندی معمولاً باز (NO) تنظیم می‌شوند. این بدان معناست که مدار فقط در حالی برقرار می‌شود که آهنربای الکتریکی در کنتاکتور جریان را دریافت می‌کند. رله‌ها با هر دو کنتاکت NO و NC به راحتی یافت می شوند.

از طرفی رله ها در سیستم‌های کنترل و بردهای الکترونیکی به کار می‌روند اما کنتاکتورها در تابلو برق صنعتی و برای راه‌اندازی موتور، هیتر، و سایر مصرف‌کننده‌های پرتوان کاربرد دارد. باید افزود که کنتاکتور مقاومت بیشتری در برابر جرقه و قوس الکتریکی دارد. برای عملکرد زیاد و مکرر طراحی شده است. در آخر باید گفت که رله معمولاً کوچک‌تر است و تیغه‌های آن برای جریان و ولتاژ پایین طراحی شده‌اند. اما کنتاکتور بزرگ‌تر و مقاوم‌تر است و دارای تیغه‌های قوی‌تر و اغلب دارای کنتاکت کمکی است.

رله‌ها و سوئیچ‌ها به طور غیرمستقیم به مدار متصل می‌شوند، کنتاکتورها مستقیماً به مدار متصل می‌شوند.

 

جمع بندی

برای انتخاب یک کنتاکتور مناسب و مطمئن، باید تمامی فاکتورهای فنی، برند، نوع کاربرد و شرایط محیطی را به‌دقت بررسی کرده و سپس اقدام به خرید کنید. این تجهیز حیاتی در صورت انتخاب نادرست می‌تواند باعث خرابی تجهیزات و افزایش هزینه‌های تعمیرات شود، در حالی که با یک انتخاب دقیق می‌توان از عملکرد بهینه سیستم اطمینان حاصل کرد. در این مقاله تلاش کردیم تا با بیانی کامل و تخصصی، راهنمایی جامع برای خرید کنتاکتور ارائه دهیم تا شما بتوانید بهترین تصمیم ممکن را بگیرید. همچنین با توجه به گستردگی برندها و تنوع مدل‌ها، انتخاب آگاهانه و مشاوره با متخصصین این حوزه امری ضروری است. شما می توانید برای خرید و استعلام قیمت کنتاکتور با کارشناسان مجموعه ی درخشش الکتریک در ارتباط باشید.