اگر شما هم گلخانه دار هستید و نگرانی این را دارید که نور بیش از حد محیط باعث پژمردگی یا عدم رشد گیاهان شما نشود یا اینکه یک داروساز هستید و می‌خواهید بدانید که میزان نور محیط تا چه میزان بر خلوص داروها تأثیر گذار است یا در صنایع دیگری مانند پتروشیمی، صنایع غذایی، عکاسی و فیلمبرداری، ساختمان سازی و… فعالیت دارید و میزان نور محیط برای شما مهم است، توصیه می‌کنیم مطالعه این مقاله را که درباره لوکس متر است، از دست ندهید.
احتمالاً تا به حال بارها و بارها نام لوکس متر به گوشتان خورده باشد. در پاسخ به سؤال نور سنج یا دستگاه لوکس متر چیست به زبان ساده باید گفت که این وسیله میزان نور و روشنایی محیط را اندازه گیری می‌کند. لوکس متر نه تنها در صنایعی مانند گلخانه ها، مراقبت های پزشکی و داروسازی، صنعت برق، صنایع غذایی و… کاربرد دارد، بلکه برای تعیین میزان نور محیط خانه در صنعت ساختمان سازی نیز بسیار پر کاربرد است. نورسنج ها می‌توانند نور را در دو واحد lux و fc اندازه گیری کنند.
نور در زندگی انسان‌ها نقش حیاتی دارد. تغییرات مختلف در نور طبیعی نه تنها بر سلامت بیولوژیکی و سلامت افراد تأثیر گذار است بلکه تأثیر عمیقی بر خلق و خوی افراد می‌گذارد.
کاربرد نور سنج چیست؟
همانطور که در ابتدای مقاله بیان شد، دستگاه نورسنج در صنایعی که اندازه گیری شدت نور در آن ها حائز اهمیت است، کاربرد دارد. از بررسی میزان روشنایی در محیط خانه گرفته تا بررسی میزان نور در صنایعی مانند کشاورزی و گلخانه ها و به خصوص برای گیاهانی که رشد آن ها وابسته به نور مصنوعی است.
همانطور که در ابتدای مقاله بیان شد، این دستگاه در صنایعی که اندازه گیری شدت نور در آن ها حائز اهمیت است، کاربرد دارد. از بررسی میزان روشنایی در محیط خانه گرفته تا بررسی میزان نور در صنایعی مانند کشاورزی و گلخانه ها و به خصوص برای گیاهانی که رشد آن ها وابسته به نور مصنوعی است.
باید در نظر داشته باشید که کالیبراسیون دستگاه لوکس متر نقش اساسی در حفظ دقت اندازه‌گیری های این دستگاه دارد.
کاربرد لوکس متر در صنایع پزشکی و داروسازی
در برخی از محیط های ایزوله که مخصوص بیماران خاص است، نیاز است تا درصد معینی از روشنایی وجود داشته باشد. در ابتدا اشاره کردیم که نور محیط می‌تواند بر سلامت و خلق و خوی انسان تأثیر بگذارد. به همین دلیل است که تعیین میزان و روشنایی محیط در اینگونه اتاق ها، اهیمت بسیار زیادی دارد. علاوه بر این در صنعت داروسازی نیز دستگاه نور سنج کاربرد دارد. برخی از داروها باید در شرایطی تولید شوند که روشنایی محیط حد معینی داشته باشد. زیرا ممکن است نور کم یا بیش از اندازه بر خلوص داروها تأثیر گذار باشد.
کاربرد لوکس متر در گلخانه ها
می‌دانیم که گیاهان برای رشد به نور نیاز دارند. این نور برای گیاهان از به صورت طبیعی و از طریق تابش خورشید تأمین می‌شود. اما در برخی موارد نیاز است تا علاوه بر نور مستقیم خورشید، نور غیر طبیعی به گیاهان تابانده شود تا سرعت رشد بهتری داشته باشند. در گلخانه‌هایی که از نور مکمل یا مصنوعی برای رشد و پرورش گیاهان استفاده می‌کنند، نور سنج کاربرد بسیار زیادی دارد.
با استفاده از لوکس متر می‌توان نور گلخانه را اندازه گیری کرد تا در صورت نیاز بتوان میزان نور محیط را تنظیم کرد. البته این روزها بسیاری از افراد می توانند بدون نیاز به خرید نورسنج یا استفاده از اپلیکیشن های گوشی های هوشمند، نور محیط مورد نظر خود را با دقت دلخواه اندازه گیری کنند. اما باید در نظر داشته باشید که اپ های گوشی درصد خطای بالایی در محاسبه‌ی نور محیط دارند.
کاربرد لوکس متر در صنعت ساختمان سازی
در ابتدا به این موضوع اشاره کردیم که میزان نور محیط می‌تواند بر سلامت انسان اثر گذار باشد و خلق و خوی انسان را تغییر دهد. بنابراین میزان نور استفاده شده در محل های مختلف مانند محل کار و خانه باید با یکدیگر متفاوت باشد. با کمک نور سنج می‌توان میزان روشنایی محیط را سنجش کرد.
در واقع چه در محل کار، چه در خانه و چه در فضای باز، کیفیت نور به طور قابل توجهی بر راحتی، بهره وری و سلامت انسان اثر گذار است. نورسنج کمک می کند تا اطمینان حاصل شود که سطوح روشنایی برای کارهایی که در یک فضای خاص انجام می شود مناسب است و از مشکلاتی مانند خستگی چشم و ناراحتی ناشی از نور خیلی روشن یا خیلی کم جلوگیری می‌شود.
کاربرد نور سنج در عکاسی و فیلمبرداری
در عکاسی و تصویربرداری، نورپردازی دقیق بسیار حائز اهمیت است. میزان نور و روشنایی محیط برای هر یک از صحنه ها و محیط ها باید با یکدیگر متفاوت باشد. عکاسان و فیلمبرداران می‌توانند با کمک دستگاه نور سنج به عدد دقیق نور محیط برسند که برای آن ها بسیار کمک کننده است. البته باید گفت که برای نورپردازی وجود لوکس متر ضرورت چندانی ندارد اما استفاده از آن بسیار کمک کننده است.
نکات مهم درباره ی دستگاه لوکس متر
حال که با دستگاه نور سنج یا همان روشنایی سنج و کاربردهای آن آشنا شدید بهتر است تا نکاتی را درباره‌ی این دستگاه بدانید که بسیار مهم است. در ادامه به معرفی این نکات خواهیم پرداخت.
۱- لوکس متر روشنایی محیط را اندازه گیری می‌کند نه منبع نور را
تمای نورهایی که ما در اطراف خود می‌بینیم از یک منبع نوری ایجاد شده اند. این منبع نوری ممکن است نور خورشید باشد که به آن نور طبیعی می‌گویند و ممکن است از انواع لامپ ها یا وسایل روشنایی ایجاد شده باشد که به آن نور مصنوعی می‌گویند. شاید تصور کنید که دستگاه نور سنج منبع نور را اندازه گیری می‌کند. باید گفت که چنین تصوری اشتباه است! کار لوکس متر اندازه گیری میزان نور و روشنایی محیط است. همچنین خوب است بدانید که اندازه گیری میزان نور مناسب برای هر محیط از جمله کاربردهای اصلی نورسنج است.
۲- لوکس متر اندازه گیری نور را همانند چشم انسان انجام می‌دهد
چشم انسان قادر به درک طول موج هایی است که در طیق مرئی قرار دارند. به همین دلیل هم هست که ما می‌توانیم ببینیم. لوکس متر هم برای اندازه گیری میزان نور و روشنایی محیط، مانند چشم انسان عمل می‌کند. بنابراین عواملی مانند نور بازتاب شده از سطح اجسام و انرژی تابشی در اندازه گیری های نور سنج تأثیری ندارند. همچنین بهتر است بدانید که اندازه گیری بر اساس محدودیت های چشم انسان دقیق ترین روش برای بررسی و اندازه گیری میزان نور محیط در نظر گرفته می شود.
۳- نور سنج تنها خواص فیزیکی نور را اندازه گیری می‌کند
نور یک کمیت فیزیکی نیست که بتوان آن را اندازه گیری کرد. به همین دلیل تنها می‌توانیم خواص فیزیکی آن را اندازه گیری کنیم. کاری که نور سنج انجام می‌دهد همین است. یعنی اندازه گیری خواص فیزیکی نور با کمک سنسور لوکس متر. این پارامترها شامل طول موج، سرعت، شدت و … نور هستند. این اندازه‌گیری‌ها به ما کمک می‌کنند درباره امواج یا ذرات نور اطلاعات بیش‌تری داشته باشیم و بتوانیم از آن‌ها در محاسبات خود بهره ببریم.
نور سنج براساس واحدهای خاصی میزان نور را سنجش می‌کند که شامل لوکس (واحد اندازه گیری شدت نور)، لومن (واحد اندازه گیری جرم نور) و کاندلا (واحد اندازه گیری شدت نور) هستند. اندازه گیری این پارامترها به کمک سنسور لوکس متر امکان پذیر است.
لوکس
یک لوکس برابر با یک لومن در متر مربع است. به عبارت دیگر، شدت نوری که در یک متر مربع از فضا منتشر می‌شود.
لومن
به میزان شدت نوری که توسط یک منبع نوری در هر زاویه و در واحد زمان منتشر می‌شود، لومن می گویند
کاندلا
یک کاندلا برابر با شدت نوری است که توسط یک منبع نوری خاص در یک جهت خاص منتشر می‌شود. به عبارت دیگر، کاندلا نشان دهنده قدرت تابش نور در یک جهت خاص است.
۴- شرایط محیطی در کارکرد لوکس متر تأثیر مستقیم دارد
شرایط محیطی یکی از آن عواملی است که می‌تواند عملکرد نور سنج را در هنگام اندازه گیری نور تحت تأثیر قرار دهد. فاکتورهایی مانند دما و رطوبت از جمله موارد تعیین کننده شرایط محیطی هستند. بنابراین باید دقت داشته باشید که قصد دارید از نور سنج در چه شرایطی استفاده کنید. برای مثال عملکرد نور سنج در یک محیط مرطوب با محیطی که دمای بالایی دارد متفاوت است. این عامل نیز جزو فاکتورهای مهم در هنگام خرید لوکس متر به شمار می‌رود.
۵- انواع لوکس متر برای هر نوع کاربری وجود دارد
انواع نور سنج با برندها و مدل های مختلف در بازار وجود دارند. از لوکس متر دیجیتال با قابلیت اندازه گیری رطوبت گرفته تا لوکس متر هایی که امکان اندازه گیری یووی و رطوبت را هم دارند. به طور کلی لوکس متر ها با می‌توان در دو دسته‌ی پراب سرخود و پراب مجزا در بازار یافت. تنوع نور سنج های موجود در بازار این امکان را در اختیار کاربران قرار می دهد که مدلی مناسب برای نیاز و همچنین بودجه خود را انتخاب کنند. از انواع برندهای محبوب این دستگاه که در بازار موجود هستند می توان به لوکس متر لوترون، لوکس متر CEM و … اشاره کرد. ساده‌ترین نورسنج ها معمولاً بازه‌ی کم تری را در اندازه گیری پوشش می‌دهند.
همچنین خوب است بدانید که برای اندازه گیری های دقیق تر دستگاه لازم است تا به صورت دوره ای کالیبراسیون لوکس متر را انجام دهید.
نحوه کارکرد نور سنج
کارکرد نور سنج بر اساس یک اصل ساده است. این دستگاه دارای یک فتودیود است که نور را تبدیل به یک سیگنال الکتریکی می‌کند. سپس این سیگنال های الکتریکی پس از پردازش در داخل دستگاه، شدت نور را در واحد اندازه گیری لوکس یا واحد دلخواهی شما نمایش می‌دهد. امروزه اکثر نور سنج ها از نوع دیجیتال هستند که دارای ویژگی های مختلفی مانند اتصال به کامپیوتر و بدنه مقاوم و…. برای سنجش میزان و روشنایی نور می‌باشند. باید افزود که نورسنج اندازه گیری نور را در طیف مرئی انجام می‌دهد که این اندازه‌گیری در واحد لوکس بیان می‌شود.
بیشتر بخوانید: آشنایی با انواع دور سنج و نحوه عملکرد آن ها
نحوه کار با لوکس متر چگونه است؟
قبل از آنکه بخواهید از نورسنج استفاده نمائید، ابتدا باید اطمینان حاصل کنید که نورسنج شما به درستی کالیبره شده باشد. پس از اطمینان از این مورد و روشن کردن دستگاه، واحد اندازه گیری را در حالت فوت کندل (foot candle) یا لوکس (lux) قرار دهید. سپس سنسور را در ارتفاع و زاویه ای مناسب نسبت به منبع نور قرار دهید. اگر سنسور نور سنج شما به صورت مجزا است، از نحوه صحیح اتصال آن به دستگاه اطمینان حاصل کنید. پس از قرار دادن سنسور در محل مورد نظر، اطمینان حاصل کنید که هیچ سایه یا مانعی بین سنسور و منبع نور وجود ندارد. برای اندازه‌گیری نور محیطی، سنسور باید در سطح کاری موردنظر قرار داده شود. پس از قرارگیری سنسور و انجام سنجش نور توسط دستگاه، مقدار نمایش داده شده روی نمایشگر دستگاه مشاهده کنید. برخی دستگاه‌ها دارای قابلیت ثبت مقدار بیشینه و کمینه نور هستند که می‌توان از آن‌ها برای تحلیل تغییرات نور استفاده کرد. در صورتی که مقدار نمایش داده‌شده تغییرات زیادی دارد، چندین بار اندازه‌گیری را تکرار کنید و میانگین آن‌ها را ثبت کنید و در نهیات مقدار ثبت شده را در جدول استاندارد شدت نور برای مکان‌های مختلف مقایسه کنید.
فاکتورهای مهم در انتخاب و خرید لوکس متر
انتخاب بهترین لوکس متر از میان مدل های مختلف موجود در بازار چندان کار آسانی نیست. بنابراین باید نکاتی را پیش از خرید نور سنج در نظر بگیرید که انتخاب شما را آسان‌تر خواهد کرد. دانستن محدوده اندازه گیری، وضوح، دقت و شرایط محیطی در انتخاب و خرید یک لوکس متر خوب بسیار حائز اهمیت هستند. شرایط محیطی از آن جهت دارای اهمیت است که تأثیر به سزایی بر نحوه عملکرد نورسنج می‌گذارد. برای مثال اگر از نور سنج در فضای باز استفاده می‌کنید بهتر است به سراغ مدل هایی بروید که رنج اندازه گیری بالایی دارند.
نباید از انجام کالیبراسیون نور سنج غافل شوید. کالیبراسیون فرآیند تنظیم تنظیمات داخلی نورسنج است تا اطمینان حاصل شود که اندازه گیری های آن با مقادیر مرجع شناخته شده مطابقت دارد. با گذشت زمان، عواملی مانند تخریب سنسور، تغییرات دما و شرایط محیطی می‌توانند بر دقت لوکس‌متر تأثیر بگذارند. کالیبراسیون منظم نور سنج مانع از بروز خطا در اندازه گیری می‌شود.
سخن پایانی
نور سنج ها که با نام دستگاه لومن سنج یا روشنایی سنج نیز شناخته می‌شوند، از جمله ابزارهایی هستند که میزان و شدت نور و روشنایی محیط را اندازه گیری می‌کنند. در این مقاله به معرفی نکات مهمی درباره ی دستگاه لوکس متر پرداختیم و گفتیم که نور سنج ها اندازه گیری نور را همانند چشم انسان انجام می‌دهند. توصیه می کنیم به منظور طول عمر بیشتر دستگاه، کالیبراسون نورسنج را جدی بگیرید. همچنین نکته ای که باید به آن توجه داشته باشید و در این مطلب نیز اشاره شد این است که وظیفه ی نورسنج اندازه گیری روشنایی نور است نه منبع نور. شما می‌توانید انواع نور سنج را (نور سنج با پراب سر خود و لوکس متر با پراب مجزا) را در برندها و مدل های گوناگون از سایت درخشش الکتریک تهیه و خریداری کنید.
