در این مقاله با رطوبت سنج، انواع و کاربردهای آن و همینطور نکات کلیدی درباره‌ی این دستگاه آشنا خواهید شد.

شاید در ابتدا که نام دستگاه رطوبت سنج به گوشتان بخورد، این سؤال در ذهنتان شکل بگیرد که رطوبت سنج چیست؟ یا تصور کنید که کارکرد این دستگاه تنها به اندازه‌گیری رطوبت هوا خلاصه می‌شود. مخصوصا اگر در مناطق شرجی و نزدیک به دریا که رطوبت هوای زیادی دارند زندگی کنید. اما کاربردهای دستگاه هیگرومتر بسیار گسترده است و انواع مختلفی دارد که هر کدام برای موارد خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرند. هیگرومتر می‌تواند برای اندازه گیری رطوبت هوا، آب، خاک و حتی جامدات مورد استفاده قرار گیرد. با توجه به این توضیحات در ادامه مقاله شما پاسخ روشنی برای سؤال رطوبت سنج چیست؟ دریافت خواهید کرد و با انواع و کاربردهای این تجهیز بیشتر آشنا خواهید شد. اما در ابتدای این مطلب به توضیح درباره‌ی رطوبت سنج خواهیم پرداخت.

 

رطوبت سنج چیست؟

در پاسخ به سؤال رطوبت سنج چیست؟ همانطور که در توضیحات بالا اشاره کردیم که هیگرومتر یک دستگاه اندازه‌گیری است که در اندازه گیری میزان رطوبت کاربرد دارد. این رطوبت ممکن است در محیط باشد یا در خاک و جامدات که اندازه‌گیری آن حائز اهمیت است. برخی از محیط ها به رطوبت حساس هستند و نیاز است تا کنترل آن در این گونه محیط‌ها با دقت و به صورت مستمر انجام گیرد. اینجاست که دستگاه رطوبت سنج برای ما که در زبان انگلیسی به آن hygrometer (هیگرومتر) می‌گویند به یک ابزار مهم و کاربردی تبدیل می‌شود. پس از آن که میزان رطوبت توسط این دستگاه اندازه گیری شد، می‌توان تصمیم گیری کرد که آیا سطح آن لازم است تا کاهش یاید یا افزایش.

ناگفته نماند که برخی از دستگاه ها وجود دارند که قادر هستند همزمان زمان، دما و رطوبت را نمایش دهند. مانند برخی از ساعت های رومیزی. این دستگاه ها نسبت به نم سنج پرتابل (قابل حمل) از دقت کم‌تری در اندازه‌گیری برخوردار هستند و همینطور میزان جابه جایی آن‌ها نسبت به نوع پرتابل کم‌تر است. نمونه ای از این دستگاه را می‌توانید در تصویر زیر مشاهده کنید.

 

 

انواع رطوبت سنج

در یک تقسیم بندی کلی انواع رطوبت سنج را می‌توان در دو دسته‌ی کلی هیگرومتر محیطی و هیگرومترخاک و جامدات قرار داد. نوع اول برای اندازه گیری رطوبت هوا کاربرد دارد و نوع دوم نیز در گلخانه‌ها و مکان‌های نگهداری گیاهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه به معرفی مفصل‌تر این دو مدل هیگرومتر خواهیم پرداخت.

 

 

۱- رطوبت سنج محیطی

یکی از انواع هیگرومتر ها، رطوبت سنج محیطی است که برای اندازه‌گیری دمای محیط مورد استفاده قرار می‌گیرد. هیگرومتر های محیطی را نیز می‌توان به دو دسته تقسیم بندی کرد که شامل هیگرومتر با پراب مجزا و هیگرومتر با پراب سرخود است. برخی از این دستگاه ها که دارای یک سنسور در نوک دستگاه هستند، پراب مجزا و برخی دیگر که برای اندازه گیری نیاز به اتصال پراب دارند، پراب سرخود نامیده می‌شوند. رنج اندازه گیری رطوبت در هر یک از این دو مدل متفاوت است و همینطور باید گفت که پراب های رطوبت سنج محیطی معمولاً از دو نوع تیپ k و تیپ j هستند. خوب است بدانید که برخی از مدل های این دستگاه ها دارای حافظه داخلی برای ذخیره اطلاعات اندازه گیری و قابلیت سنجش نقطه شبنم نیز هستند.

 

 

۲- رطوبت سنج خاک و جامدات

دسته‌ی دیگر انواع هیگرومتر با نام رطوبت سنج خاک و جامدات است که برای اندازه‌گیری و سنجش میزان رطوبت اجسام جامد مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع این نم سنج برای اندازه‌گیری رطوبت اجسامی مانند خاک، چوب، کاغذ، مصالح ساختمانی، غلات و… کاربرد دارد. این مدل از دستگاه ها هم می‌توان در دو دسته‌ی هیگرومتر نفوذی و هیگرومتر غیر نفوذی جای داد.

برای استفاده از نم سنج غیر نفوذی کافیست تا نوک دستگاه نم سنج را با جسم مورد نظر تماس دهیم و سپس نتایج حاصل از اندازه‌گیری را مشاهده کنیم. کارکرد هیگرومتر نفوذی هم به این صورت است که برای اندازه گیری لازم است تا درون جسم مورد نظر نفوذ کند. مثلا برای اندازه گیری خاک و غلات می‌توان از این نوع نم سنج استفاده کرد.

انتظار این را نداشته باشید که بتوانید برای اندازه گیری مواد بسیار فشرده‌ای مانند سنگ از نم سنج نفوذی استفاده کنید. توصیه می‌کنیم برای اندازه گیری  اینگونه اجسام که سخت و فشرده هستند، سراغ نم سنج های غیر نفوذی یا همان تماسی بروید.

 

 

موارد استفاده از رطوبت سنج ها

بسیاری از فرآیندهای صنعتی می‌توانند تحت تأثیر رطوبت قرار گیرند. علاوه بر این بسیاری از افراد زمانی که در معرض هوایی با بخار آب بالا قرار گیرند، احساس کلافگی می‌کنند. زیرا بدن انسان به گونه‌ای است که در این شرایط قادر نیست به صورت صحیح دمای بدن را تنظیم کند. باتوجه به این توضیحات، باید تاکنون متوجه شده باشید که یکی از مهم‌ترین کاربردهای دستگاه هیگرومتر چیست؟ اما این همه‌ی کاربرد دستگاه نیست. از هیگرومتر ها در موارد مختلفی مانند گلخانه ها و پرورش گل و گیاه، دامداری و مرغداری، مواد غذایی، پزشکی، کتابخانه ملی ایران (به دلیل دارا بودن کتاب های نفیس و ارزشمند)، انبار محصولات و…. کاربرد دارد.

نکته‌ای که در این جا قابل اشاره است، کاربرد هیگرومتر ها در صنعت پزشکی است. از دستگاه هیگرومتر در صنعت پزکشی برای استریل کننده ها و تجهیزات تنفسی و به علاوه برای اندازه گیری و سنجش میزان بخار آب در صنعت داروسازی و کنترل آن در هنگام تصفیه گازهای شیمیایی استفاده می‌شود.

این ابزار همچنین برای کنترل این کمیت در تولید کاغذ و پارچه و همینطور در فرآوری مواد غذایی و در فرآیندهای خشک کردن فیلم استفاده می شود. هیگرومتر ها همچنین کاربردهای زیادی در کشاورزی دارند. مانند نظارت بر بخار آب خاک.

 

کارکرد دستگاه هیگرومتر

همانطور که در مطالب بالا عنوان شد، انواع مختلفی از نم سنج وجود دارد که نحوه کار آن‌ها با یکدیگر متفاوت است. برای مثال نیاز است تا برخی به درون اجسام نفوذ کنند تا سنجش رطوبت را انجام دهند و برخی دیگر نیز تنها تماس با جسم مورد نظر برای اندازه گیری میزان این کمیت کافی است.

به طور کلی در این دستگاه یک سنسور تعبیه شده است که می‌تواند اطلاعات میزان بخار با را از محیط یا جسم دریافت کند و طی یک فرآیند الکتریکی اطلاعات دریافت شده را به صورتی عددی قابل خوانش بر روی صفحه دستگاه نمایش دهد. برخی از این دستگاه ها با کمک همین سنسور می‌توانند دما و نقطه شبنم را نیز اندازه گیری کنند.

 

 

کالیبره کردن دستگاه رطوبت سنج

برای آنکه دستگاه هیگرومتر شما کارکرد مطلوبی داشته باشد، لازم است تا هر شش ماه یکبار یا به صورت سالانه کالیبره شود. نه تنها نم سنج، بلکه هر دستگاه اندازه‌گیری دیگری پس از مدت زمانی که از استفاده‌ی آن سپری می‌شود، امکان دارد اندازه‌گیری‌هایی که انجام می‌دهد، با خطا همراه باشد. در این صورت زمان آن فرار رسیده است تا دستگاه را کالیبره کنید. شما می‌توانید با انواع کالیبراتور مخصوص نم سنج یا مولتی کالیبراتور دستگاه خود را کالیبره کنید.

 

بیش‌تر بخوانید: دیتالاگر چیست؟ بررسی این دستگاه + معرفی نکات مهم

 

چگونه می‌توان میزان رطوبت هوا را بدون دستگاه نم سنج مشخص کرد؟

اگر به دستگاه رطوبت سنج دسترسی نداشتید، می‌توانید با استفاده از یک لیوان شیشه‌ای و شفاف آب یخ این کار را انجام دهید. به این صورت که لیوان آب یخ را در محیط قرار می‌دهید و بعد از مدتی مشاهده خواهید کرد که مقداری آب روی لیوان تشکیل شده است. اگر بخار آب نسبی موجود در هوا بالا باشد، تراکم ذرات آب روی لیوان بیش‌تر است و اگر رطوبت‌نسبی پایین باشد حجم کم‌تری از ذرات آب روی لیوان قرار می‌گیرد. این روش هیچ معیار دقیق و مشخصی از میزان رطوبت نسبی محیط به شما ارائه نمی‌دهد و تنها نشان دهنده‌ی وجود بخار آب در محیط است. اگر می‌خواهید اطلاع دقیقی از میزان رطوبت داشته باشید، بهتر است سراغ دستگاه هیگرومتر بروید.

 

سخن پایانی‌‌

این مقاله از سایت درخشش الکتریک اختصاص داشت به معرفی دستگاه هیگرومتر، انواع آن و همینطور کاربردهای این دستگاه اندازه گیری رطوبت. در ابتدای مقاله اشاره کردیم که برخی از محیط ها به رطوبت حساس هستند و نیاز است تا کنترل سطح این کمیت در این گونه محیط‌ها با دقت و به صورت مستمر انجام گیرد. شما می‌توانید با دستگاه نم سنج تشخیص دهید که آیا محیط مورد نظر شما نیاز به رطوبت کم‌تری دارد یا میزان آن باید بیش‌تر باشد. البته همانطور که گفتیم، این دستگاه‌ها می‌تواند رطوبت خاک و جامدات را نیز اندازه گیری کند. البته که یکی دیگر از کارکردهای مهم این محصول، با توجه به مطالبی که گفتیم در صنعت پزشکی است.

پیش از پایان مقاله بهتر است بدانید که ما دو نوع رطوبت نسبی (RH) و مطلق (AH) داریم که دستگاه هیگرومتر قادر است تا رطوبت نسبی را اندازه گیری کند. رطوبت‌نسبی میزان و درصد بخار آب در یک دمای مشخص در یک حجم هوای مشخص نسبت به میزان کل رطوبت در آن حجم از هوا و دما است اما نوع مطلق مقدار و حجم کلی بخار آب که در یک حجم مشخصی از هوا وجود دارد است.