دژنکتورها حافظ سیستم های الکتریکی شما هستند. اگر می خواهید درباره این تجهیز اطلاعات کافی داشته باشید، بهتر است این مقاله را تا انتها مطالعه کنید. همچنین در این مقاله به سوالات متداول و نکات ایمنی برای استفاده موثر از مدار شکن ها پاسخ داده ایم.

دژنکتور چیست؟

در پاسخ به سؤال دژنکتور چیست؟ باید گفت که دژنکتور یا مدار شکن که به قطع کننده مدار نیز معروف است، یک دستگاه الکتریکی می باشد که در تأسیسات برقی به منظور قطع و وصل مدار در شرایط و زمان‌های تعیین شده و همینطور در شرایط اتصال کوتاه طراحی و تولید شده است. این کلیدها قابل قطع زیر بار هستند، یعنی می‌توانند در شرایطی که مصرف‌کننده وصل است و مدار تحت بار است، مدار را قطع کنند. کلید دژنکتور نقش بسیار مهمی در ایمن نگهداشتن سیستم های برقی ولتاژ بالا دارند. به طوری که می توان آن ها را نگهبان سیستم های الکتریکی نامید.

اما محافظت از سیستم های الکتریکی تنها کاربرد دژنکتور نیست!

علاوه بر حفاظت از سیستم های الکتریکی، قطع کننده مدار یک وسیله ارتباطی بین ژنراتورها و ترانسفورماتورها، بارها و خطوط انتقال انرژی و یا جداکننده آن‌ها از یک‌دیگر است که در سیستم های برق فشار قوی مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین باید گفت که مدار شکن ها باتوجه به نوع طراحی قادرند تا در یک شبکه برق، یک یا چند پارامتر را کنترل کنند. فرمان عملکرد این قطع کننده مدار به وسیله ی رله های اولیه که به طور مستقیم به برق 20 کیلووات متصل هستند، صادر می گردد. در سیستم های برقی وقتی کنتاکت های کلید های فشار قوی قطع می شود، جریان و ولتاژ خط به صفر نمی رسد و تا زمانی که مقادیر آنها به صفر نرسد، قوس یا جرقه ایجاد می شود که یکی دیگر از عملکردهای کلیدهای برق برای حل این مشکل است.

نحوه قطع و وصل دژنکتور و عملکرد آن

مدار قطع کننده مدار ها از مکانیزم شارژ فنری برای دریافت انرژی لازم برای قطع و وصل استفاده می‌کنند. این انرژی در فنرها ذخیره می‌شود. فنر وصل به طور دستی یا موتوری شارژ می‌شود و فنر قطع با انرژی آزاد شده از فنر وصل شارژ می‌شود. کنترل آزادسازی فنرها به وسیله تحریک یک ضامن توسط بوبین‌های قطع و وصل انجام می‌شود. این بوبین‌ها هم به طور دستی و هم به طور کنترل از راه دور فرمان می‌گیرند. قطع کننده های مدار می‌توانند در شرایطی که جریان عبوری از مدار تا ده برابر جریان نامی افزایش می‌یابد، مدار را قطع کنند. برای جلوگیری از جرقه‌های ایجاد شده در لحظه قطع، از روغن، گاز SF6، یا خلاء استفاده می‌شود. در محفظه قطع، جرقه‌های ایجاد شده به سمت محفظه حذف جرقه هدایت می‌شوند تا خاموش شوند. این عمل به وسیله تیغه‌ها انجام می‌شود.

بیش‌تر بخوانید: ۵ نکته ی مهم هنگام خرید ویدیو بروسکوپ

به طور خلاصه مراحل نحوه قطع و وصل دژنکتور به صورت زیر است:

۱- شارژ فنر وصل: قبل از وصل مدار، فنر وصل شارژ می‌شود..

۲- وصل مدار: با فرمان بوبین وصل، فنر وصل آزاد می‌شود و کنتاکت‌ها به هم متصل می‌شوند.

۳- شارژ فنر قطع: همزمان با وصل شدن مدار، فنر قطع شارژ می‌شود تا برای قطع بعدی آماده باشد.

۴- قطع مدار: با فرمان بوبین قطع، فنر قطع آزاد می‌شود و کنتاکت‌ها از هم جدا می‌شوند.

این فرآیند به طور مداوم تکرار می‌شود تا مدار شکن در هر لحظه آماده برای قطع یا وصل مدار باشد.

خوب است بدانید که

فنرهای قطع و وصل در دژنکتور از مکانیزم فشاری برای عملکرد خود استفاده می کنند. در بیان ساده، عملکرد مکانیزم فشاری مدار شکن به این صورت که موتور الکتریکی مکانیزم را فعال کرده و باعث فشرده شدن فنر اصلی می‌شود. با افزایش فشردگی فنر، انرژی در آن ذخیره شده و آماده‌ی آزادسازی سریع می‌شود. پس از دریافت سیگنال فرمان از سیستم کنترلی، مکانیزم قفل آزاد می‌شود و فنر با سرعت بالا منبسط شده و انرژی خود را به مکانیزم قطع و وصل دژنکتور منتقل می‌کند. این فرآیند باعث حرکت سریع کنتاکت‌های مدار شکن و قطع یا وصل جریان الکتریکی می‌شود. با استفاده از ذخیره‌سازی انرژی مکانیکی در فنر، قطع کننده مدار می‌تواند در مدت زمان بسیار کوتاهی (چند میلی‌ثانیه) جریان را قطع یا وصل کند. این ویژگی در حفاظت از شبکه‌های الکتریکی بسیار اهمیت دارد. دیگر مکانیزم های عملکری قطع کننده مدار به صورت زیر است:

۱- مکانیزم الکترو مغناطیسی

در این مکانیزم از سلونوئیدهای الکتریکی برای ایجاد نیروی قطع و وصل استفاده می‌شود، اما در مقایسه با مکانیزم شارژ فشاری، به دلیل وابستگی به منبع تغذیه‌ی الکتریکی، قابلیت اطمینان کمتری دارد.

۲- مکانیزم پنوماتیکی

این مکانیزم بر پایه‌ی هوای فشرده عمل می‌کند و برای کاربردهای ولتاژ بالا مناسب است. با این حال، نیاز به تجهیزات جانبی مانند کمپرسور و سیستم نگهداری فشار هوا دارد که آن را پیچیده‌تر از مکانیزم شارژ فشاری می‌کند.

۳- مکانیزم هیدرولیکی

در این روش، روغن هیدرولیک تحت فشار برای ایجاد نیروی مکانیکی استفاده می‌شود. اگرچه عملکرد نرم‌تری دارد، اما هزینه‌ی نگهداری و احتمال نشتی روغن از معایب اصلی آن محسوب می‌شود.

انواع دژنکتور

همانطور که در ابتدا نیز اشاره کردیم، قطع کننده مدار ها که به عنوان کلیدهای قدرت نیز شناخته می‌شوند، تجهیزاتی حیاتی در شبکه‌های الکتریکی هستند که برای قطع و وصل جریان برق در شرایط عادی و اضطراری به کار می‌روند. به همین دلیل لازم است تا با انواع این محصول آشنا شوید. در ادامه به بررسی انواع دژنکتور می پردازیم.

۱- دژنکتور روغنی

نوعی از مدار شکن است که در آن از روغن به عنوان عایق و خاموش‌کننده قوس الکتریکی استفاده می‌شود. این قطع کننده های مدار در یک مخزن فولادی پر از روغن قرار دارند و عمل قطع و وصل جریان الکتریکی با استفاده از فنرهای قوی انجام می‌شود. در هنگام قطع جریان، ایجاد قوس الکتریکی بین کنتاکت‌ها باعث تبخیر روغن می‌شود و گازهای حاصل از این تبخیر به خاموش کردن قوس الکتریکی کمک می‌کنند.

توجه داشته باشید که این نوع از کلید دژنکتور نیاز به نگهداری منظم دارد، زیرا روغن باید به‌طور دوره‌ای بررسی و تعویض شود. عمدتاً از این تجهیز برای ولتاژهای بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد.

۲- دژنکتور خلا

این نوع مدار شکن ها از یک محفظه خلاء برای خاموش کردن قوس الکتریکی بین کنتاکت‌ها استفاده می‌کنند. عملکرد دژنکتور خلأ به این صورت است که کنتاکت‌ها در یک محیط خلاء قرار دارند و به این ترتیب، قوس الکتریکی به سرعت خاموش می‌شود. این نوع از مدار شکن ها طول عمر بالا و نیاز کمتر به تعمیر و نگهداری دارند و همینطور قوس الکتریکی در آن ها به دلیل عدم وجود مولکول‌های گاز یا مایع به سرعت خاموش می شود.

دژنکتور خلأ در برابر شوک های الکتریکی و مکانیکی مقاومت بالایی از خود نشان می دهد و عمدتاً برای ولتاژ های متوسط مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین این تجهیز دارای ساختاری فشرده و ابعاد کوچک‌تر نسبت به مدار شکن های روغنی است.

۳- دژنکتور هوایی

این تجهیز، نوع دیگری از انواع قطع کننده مدار است که برای قطع و وصل مدارهای الکتریکی در سیستم‌های ولتاژ متوسط استفاده می‌شود. این دستگاه دژنکتور از هوا به عنوان محیط قطع استفاده می‌کنند و به دلیل ساختار ساده و هزینه کم، در بسیاری از تاسیسات الکتریکی به کار می‌روند. دژنکتورهای هوایی با قطع سریع مدار در صورت بروز خطا، از تجهیزات الکتریکی محافظت می‌کنند. قوس الکتریکی ایجاد شده در هنگام قطع مدار، در محفظه عایقی مهار می‌شود.

عملکرد سریع و هزینه نگهداری پایین و قابلیت قطع و وصل سریع و راحت از جمله مزایای دژنکتور هوایی است.

۴- دژنکتور گازی

این نوع از مدار شکن ها از گاز هگزا فلوراید گوگرد (SF6) به عنوان عایق و خاموش‌کننده قوس الکتریکی استفاده می‌کند. عملکرد دژنکتور گازی برای سیستم‌های ولتاژ بالا به‌ ویژه در محیط‌های با ولتاژ ۴۰۰ کیلوولت و بیشتر است. SF6 به دلیل خصوصیات دی‌الکتریک و اطفاکنندگی قوس، به‌سرعت قوس الکتریکی را خاموش می‌کند. طول عمر بالای این تجهیز و همینطور صدای کم آن هنگام قطع و وصل از جمله مزایای این نوع از مدارشکن است. این دستگاه نسبت به دیگر قطع کننده های مدار عملکرد مناسب تری را در محیط هایی با رطوبت بالا دارد.

توجه!

گاز SF6 در صورت نشتی، اثرات منفی بر محیط زیست دارد و به عنوان یک گاز گلخانه‌ای قوی شناخته می‌شود.

انتخاب نوع دژنکتور مناسب بستگی به نوع سیستم برق، ولتاژ کاری، شرایط محیطی و نیازهای عملکردی دارد. مدار شکن های هوایی، گازی، روغنی و خلاء هرکدام مزایا و معایب خاص خود را دارند و در کاربردهای مختلف صنعتی، تجاری و نیروگاهی استفاده می‌شوند. مدار شکن های گازی و خلأ به دلیل کارایی بالا و نیاز کمتر به تعمیر و نگهداری، گزینه ‌های محبوبی برای شبکه ‌های مدرن محسوب می‌شوند. از سوی دیگر، قطع کننده های مدار روغنی و هوایی نیز در کاربردهای خاص خود همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرند. بررسی دقیق نیازهای سیستم و مشخصات فنی هر کلید دژنکتور، انتخاب بهترین گزینه را آسان‌تر می‌کند.

تفاوت بریکر و دژنکتور

برخی از افراد گمان می کنند که از دژنکتور تنها می توان در شرایط بدون بار استفاده نمود. یعنی هنگام استفاده از این تجهیز، جریان الکتریکی در زمان قطع مدار باید صفر یا نزدیک به صفر باشد. اما این تصور اشتباهی است!!!

مدار شکن ها تنها برای قطع مدار در شرایط بدون بار طراحی نشده اند، بلکه قابلیت قطع و وصل مدار حتی در شرایط تحت بار را نیز دارند. این تجهیزات با عملکرد سریع و ایمن، نقش حیاتی در حفاظت از سیستم های قدرت ایفا می کنند.

اما عمده تفاوت بریکر و دژنکتور استفاده از آن ها در سیستم های برق با ولتاژ بالا و پایین است. از قطع کننده مدار یا دژنکتورها معمولا در سیستم های فشار قوی مانند شبکه های توزیع و انتقال برق استفاده می کنند. اما بریکرها که شامل کلید مینیاتوری، کلید اتوماتیک و… هستند، معمولاً در تابلو برق های صنعتی و سیستم های فشار متوسط و پایین و برای محافظت از مدار ها مورد استفاده قرار می گیرند.

جمع بندی

قطع کننده مدار یک وسیله کلیدی در حفاظت از سیستم‌های الکتریکی است که به‌ ویژه در برابراتصالات کوتاه و سایر مشکلات مشابه عمل می‌کند. این دستگاه‌ها در انواع مختلفی تولید می‌شوند و بسته به کاربرد و نیاز، می‌توان از انواع مختلف آن‌ ها استفاده کرد. انتخاب دژنکتور مناسب می‌تواند در جلوگیری از خسارات مالی و ایمنی بسیار مؤثر باشد. شما می توانید انواع این تجهیز را مانند دژنکتور هیوندای، دژنکتور 20KV به همراه استعلام قیمت دژنکتور از فروشگاه درخشش الکتریک تهیه و خریداری کنید. همچنین امکان خرید دیگر تجهیزات ابزار دقیق در این فروشگاه وجود دارد.

سؤالات متداول و نکات ایمنی استفاده از دژنکتور

حال که با دستگاه دژنکتور آشنایی کامل پیدا کردیم، بهتر است تا به چند سؤال مهم در مورد این تجهیز پاسخ دهیم:

۱- چگونه می توانم مدار شکن مناسب برای نیازهای خود را انتخاب کنم؟

هنگام انتخاب یک قطع کننده مدار، عواملی مانند ولتاژ کاری، محیط استفاده از دستگاه و کاربردهای خاص را در نظر بگیرید تا مطمئن شوید که نیازهای شما را برآورده می کند.

۲- ایا دژنکتور ها می توانند در برابر آتش سوزی از سیستم های الکتریکی محافظت کنند؟

بله. مدار شکن ها در هنگام بروز خطا با قطع مدار می توانند از وقوع آتش سوزی جلوگیری کنند.

۳- تفاوت دژنکتور و فیوز چیست؟

فیوزها در رنج جریان بسیار ضعیف (جریان پایین) عمل می‌کنند و یک بار مصرف هستند. اما مدار شکن ها در رنج جریان برق فشار قوی به کار می‌روند و قابلیت استفاده چند باره دارند.

۴- چه نکات ایمنی در استفاده از دژنکتور وجود دارد؟

برای راه اندازی و نصب مدار شکن ها بهترین کار این است تا از یک برقکار حرفه ای کمک بگیرید. همچنین برای انواع مدل های این دستگاه بهتر است تا موارد ایمنی را در نظر بگیرید. برای مثال از بروز نشتی در دستگاه دژنکتور گازی جلوگیری کنید یا روعن دژنکتورهای روغنی را به صورت دوره ای بررسی کنید.